آقای مهندس مهدی بازرگان یکی از مخالفین سیستم پادشاهی در ایران بود، بعد از سقوط سیستم پادشاهی پست نخست وزیری دولت موقت را زیر نظر (آیت الله خمینی رهبر انقلاب اسلامی مردم ایران) عهدهدار شدند.
آقای بازرگان در همان دوران نخست وزیری به شهر تبریز رفتند، مردم تبریز با شعار (یاشن بازرگان) یعنی (زنده باد بازرگان) از او استقبال کردند. آقای بازرگان معنی آن جمله را نمیدانستند. پس از بازگشت به تهران روزنامهء (آیندهگان) مقالهای زیر عنوان (نخست وزیری که زبان مادریش را نمیداند)، چاپ نمود.
محمد آسنگران:
کاک محمد آسنگران پیشمهرگهء (کۆمهڵه، سازمان کردستان حزب کمونیست ایران) بودند، حال یکی از فعالین و از رهبران (حزب کمونیست کارگری ایران) میباشند. تا جائیکه اطلاع دارم ایشان اهل منطقهء کامیاران هستند.
روز 10/8/2017 مطلبی به قلم (رهزا موستهفا سۆڵتانی) زیر عنوان:
{سهر ههڵدانهوهی “ناسیونالیسم” له ناو حیزبی کونونیستی ئێران(حکا)!!}
در فیسبووک قرار گرفت و تعدادی از خوانندهگان نظرات خویش را در رابطه با آن بیان داشتند، به هنگام مطالعهء {سهر ههڵدانهوهی “ناسیونالیسم” له ناو حیزبی کونونیستی ئێران(حکا)!!} متوجه نقصی شدم و در قالب سئوال مطرح کردم، جواب کاک (رهزا) زیر سئوال موجود است و باید بگویم: متاسفانه ایشان در هنگام نوشتن دقت لازم را ننمودهاند و …!
کاک محمد آسنگران پیرامون نوشتهء
{سهر ههڵدانهوهی “ناسیونالیسم” له ناو حیزبی کونونیستی ئێران(حکا)!!}
چند سطری نوشتهاند، قسمتی از نوشتهء ایشان برایم جای تعجب میباشد و آن چنین است:
(با عرض معذرت از دوستداران زبان کردی در این صفحه، من چون بلد نیستم کردی بنویسم و میدانم صاحبان کامنتهای فوق تا جایی که میشناسم همگی فارسی خوب میخوانند و مینویسند با اجازه به زبان فارسی نکاتی را در پاسخ کاک رضا اینجا مینویسم).
**
ایشان میگویند: من بلد نیستم کردی بنویسم.
نمیدانم برای یک فرد کرد که بلد باشد به فارسی بنویسد و حرف بزند، بگوید: بلد نیستم کردی بنویسم، چقدر درست است؟ اینرا هم در شرایطی بیان میدارند که به خاطر ظلم و ستم موجود بر جامعهاش راه (مبارزه) را پیش گرفته و به امید رسیدن به آزادی میباشند. ایشان اکنون به عنوان پناهنده مانند خودم در اروپا هستند، با توجه به تفاوت بیش از حد ریتم و گراماتیک زبانیی زبان کردی با ریتم و گراماتیک زبانیی زبان انگلیسی، آلمانی، فرانسی، سوئدی، ایرلندی، دانمارکی و نروژی که وجود دارد، ایشان یکی از آنها را یاد گرفته و میتوانند با آن بنویسند و بخواند و حرف بزند. اما نمیتوانند کردی یاد بگیرند و دو جمله با آن بنویسند.
اگر بگویم: (بزرگترین مترجم جهان نمیتواند مطلبی را که به زبان مادری در ذهن و فکرش پدید میآید، آنرا به زبان دیگری بازگو نماید) گمان نمیکنم حرف نادرستی را گفته باشم. اگر کاک محمد میتوانست به زبان خویش بنویسد، همان نقدی را که در رابطه با نوشتهء:
{سهر ههڵدانهوهی “ناسیونالیسم” له ناو حیزبی کونونیستی ئێران(حکا)!!}
در فیسبوک قرار دادهاند، روانتر و… مینوشتند.
من و کاک محمد آسنگران و … که فارسی خواندایم، یاد گرفتهایم غلط بنویسم و غلط هم بخوانیم، اما نمیتوانیم درست بنویسم و درست بخوانیم!
اجازه دهید به قستی از نوشته ایشان بنگریم:
(با عرض معذرت از دوستداران زبان کردی در این صفحه، من چون بلد نیستم کردی بنویسم).
اگر کلمهء (عرض) مطابق تلفظ آن به فارسی نوشته شود باید روی حرف (ع) حرف (`) زبر یا فتحه را نوشت.
برای کلمات (معذرت – زبان – بلد- در- صفحه- من) هم حرف زبر (`) لازم است.
برای کلمهء (کردی) هم یک (و) کوچک لازم میباشد.
من نمیخواهم برای زبان (فارسی) یا برای (کسی) تعین تکلیف نمایم، ولی چرا من و کاک محمد نمیتوانیم به کردی بنویسیم؟!
در نوشتاری کردی کلمات را 90% مطابق تلفظ مینویسند. مسلما” غلط املائئ برای هر فرد پیش میآید، اما برای نمونه:
به جای (درخت)، مینویسند (درهخت)- به جای (گل) مینویسند (گول) به جای (سعید) مینویسند( سهعید)
به جای (آسنگران)، مینویسند (ئاسنگهران). چرا اینها مشکل هستند؟
آیا یاد گرفتن آنها برای یک فرد کرد که بتواند زبانهای اروپایی را یاد بگیرد، مشکل است؟
نه مشل نیست! مئسله همان پروسهای است که (بازرگان)ها را پرورده نموده است!
اجازه دهید در رابطه با زبان به دو نمونه اشاره نمایم:
1 – زندهیاد (خسرو گلسرخی) رو به تیمسار و فرماندههان دادگاه نظامی ایران میگویند: (شما زبان بالندهء خلقهای بلوچ، ترک و کرد را ممنوع کردهاید)! متاسفانه فیلم آن “دادگائی” که در یوتوب قرار گرفته است آن قسمت از گفتههای ایشان و قسمتهای دیگری را هم سانسور کردهاند.
2- آقای (منصور حکمت) تئوریسین (حزب کمونیست ایران و حزب کمونیست کارگری ایران و … در جلسهای به نام (انجمن مارکس) توهین به زبان کردی مینمایند و میگویند:
(ناسیونالیسم رفته شهرو گرفته، پول دستشه، و اسلحه دستشه، رادیو و تلویزیون دستشه و به آدم میتونه بگه ماموستا).
**
نمیدانم کلمهء (ماموستا) چرا برای ایشان مطرح گشته، مردم در کوچه و بازار و محل کار از این کلمه استفاده میکنند، در زبان فارسی میگویند: آقای سعید، آقای محمد و … در کردی هم میگویند: ماموستا سعید، ماموستا محمد. زمانی که زبان (کردی) از طرف رهبر حزبی چنین آشکارا تحقیر گردد، آقای (محمد آسنگران)ها چگونه میتوانند به خود اجازه دهند که با آن بنویسند.
چند سطر زیر که به کردی میباشد به مناسبت (روز مادر) و در رابطه با زبان مادری است.
**
بۆ رۆژی دایك
دایه، ئهمڕۆكه رۆژی تۆیه
دنیای من، ژینی تۆیه!
ژینی من و دنیای تۆ
تێكهڵن وهك تان و پۆ
دوێنێ بهیان چووم بۆ شار
گهڕام دووكان و بازاڕ
كه دیارییهكت بۆ بكڕم
وهفاداریم دهرببڕم
لهم شاره بهربڵاوه
لهم شاره جوان رازاوه
هیچم بۆ پهسهند نهبوو
گشتم بهلاوه كهم بوو
مات و مهلول گهرامهوه
بۆ قوتابخانه چوومهوه
هانام بۆ مامۆستام برد
گرێی دڵم كردهوه
مامۆستا وتی:
پێنووسهكهت ههڵگره
ههستی دڵت دهرببڕه
به زمانی خۆت بدوێ بۆی
كه گوڵ و گوڵاو– و شهكره
وتم: مامۆستا ئامان
ئامان، دهستم به دامان
من ناتوانم وا بكهم
ههستی دهروون بهیان كهم
ههستی دهروون به وهرگێڕان
گوڵێ دهسكرده له گوڵدانێ جوان
بێ بۆنه و بهرههم
چێژ نادات به ژیان!
مامۆستا وتی: بۆ ؟
وتم: من زمانی دایكیم نییه بۆ نووسین
وتی: تۆیش دایكت نییه بۆ رامۆسین!
نه نامه بنووسه و نه دیاریش بكڕه
گهردی مهلولی له سیمات بسره.
ئامان دایه گیان ئیتر وا مهكه
لهمه زیاتر تۆ ستهم مهكه!
با به زمانی دڵ من بۆت بنووسم
سهرتاپای باڵات بهدڵ رامۆسم
دایک:
رۆڵهی خۆشهویست ئارامی گیانم
بهرههمی رهنجی رۆژ و شهوانم
هێناوته پێشێ باسێکی گران
نووسینت ئهوێ به زمانی دووان؟
زمانی دایکت ئهوێ بۆ نووسین
تا بهیان بکهی خۆشهویستی ژین
بڵێی مرۆڤم منیش وهکو تۆ
خاوهنی ههستم، ههستێ سهربهخۆ؟
نا، نا، وا نییه!
له ناوی ئێمهی کورد ههستی وا نییه!
ئێمه گهلێکین بێگانه پهرهس
شهیدای کۆیلهیی و ژیانی ژێردهس.
مناڵ:
دایکی خۆشهویست ئاواتی ژیانم
ژیان بهو جۆره ئهمن ناتوانم!
دهسکهوتی ژیان وا له نێو ژیان
ئهبێ تێکۆشین بگهین به کاروان!
**
آن چند جمله کردی سال 1998 در شماره (108) نشریه (بهربانگ) اورگان فیدراسیون (کۆمهڵه کوردستانییهکان له سوید) و شماره (9)ی هفتهنامه (ئاسۆی رۆژههڵات) همراه یک نوشته کردی زیر عنوان (درۆیهکی هووهیدای، ئهمیر عهباس هویدا) در سال (2000) منتشر گشته.
سهعی سهقزی
15/8/2017
qayshi@yahoo.com